Q&A Between Dr. Karyl McBride and Fotini Mastroianni, a Greek Behavioral Economist, Journalist and Blogger - Will I Ever Be Good Enough

Q&A Between Dr. Karyl McBride and Fotini Mastroianni, a Greek Behavioral Economist, Journalist and Blogger - Will I Ever Be Good Enough: The international resource for daughters and sons of narcissistic mothers and fathers.

Η διάσημη ψυχολόγος Κέρυλ Μακ Μπράιντ συζητά με τη Φωτεινή Μαστρογιάννη για τη ναρκισσιστική οικογένεια

 H Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ (Dr. Karyl McBride) είναι διάσημη ψυχολόγος και οικογενειακή σύμβουλος με πολυετή επαγγελματική εμπειρία. Τα τελευταία δεκαοκτώ χρόνια ερευνά τα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων εστιάζοντας στις κόρες των ναρκισσιστικών μητέρων.  Έχει γράψει το παγκόσμιο μπεστ σέλλερ «Will I ever be good enough?» το οποίο σύντομα θα μεταφρασθεί και στα Ελληνικά. Ακολουθεί η συνέντευξη την οποία έδωσε στη Φωτεινή Μαστρογιάννη.

ΦΜ: Ο ναρκισσισμός είναι ψυχική ασθένεια; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ναρκισσιστή;

ΚΜΜ: Η Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας αναφέρεται στο Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (ΔΣΕ). Περιγράφεται ως μία διαταραχή της προσωπικότητας η οποία έχει εννέα χαρακτηριστικά/γνωρίσματα. 

Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ
(Dr. Karyl McBride) 

Ο Ναρκισσισμός είναι μία διαταραχή φάσματος που σημαίνει ότι έχει ένα συνεχές που κυμαίνεται από την ύπαρξη μερικών ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών έως την πλήρη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας. Τα εννέα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που παρατίθενται στο ΔΣΕ για την πλήρη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας είναι τα ακόλουθα:

1. Το άτομο έχει μεγαλειώδη αίσθηση του εαυτού του π.χ. υπερβάλλει για τα ταλέντα και τα επιτεύγματά του και απαιτεί από τους άλλους να τον θεωρούν ανώτερο χωρίς όμως να έχει τα αντίστοιχα επιτεύγματα.

2.  Έχει φαντασιώσεις απέραντης επιτυχίας, δύναμης, ευφυΐας, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης.

3.  Πιστεύει ότι είναι «μοναδικός/ή» και ξεχωριστός και μπορούν να τον/την καταλάβουν ή να σχετίζονται μαζί του/της μόνο ξεχωριστοί άνθρωποι ή άνθρωποι και οργανισμοί υψηλού κύρους.

4.  Επιζητά τον υπερβολικό θαυμασμό.

5.  Έχει αίσθηση δικαιώματος δηλ. έχει αδικαιολόγητες προσδοκίες για λήψη εξαιρετικά ευνοϊκής μεταχείρισης ή απαιτεί την αυτόματη συμμόρφωση με τις προσδοκίες του/της.

6. Εκμεταλλεύεται τους άλλους για να επιτύχει τους σκοπούς του/της.

7. Δεν έχει ενσυναίσθηση. Είναι απρόθυμος να αναγνωρίσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.

8. Συχνά ζηλεύει τους άλλους ή πιστεύει ότι οι άλλοι τον φθονούν.

9. Είναι αλαζόνας, έχει ακατάδεκτη συμπεριφορά και τρόπους.

ΦΜ: Μπορεί μία κοινωνία να είναι ναρκισσιστική;

ΚΜΜ: Η ατομική διαταραχή της προσωπικότητας και ο κοινωνικός ναρκισσισμός μοιάζουν αλλά, εντούτοις, διαφέρουν.  Τα κοινωνικά ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά σχετίζονται με συμπεριφορές τύπου «τα πάντα περιστρέφονται γύρω από εμένα», με την εστίαση στην εικόνα, στην ομορφιά και στη δύναμη. Για παράδειγμα, στην αμερικανική κουλτούρα ενθουσιαζόμαστε με το «τι» αντί με το «ποιος». Το αποκαλώ νοοτροπία «λάμψης». Εάν η ζωή είναι μόνο το τι κάνουμε αντί του ποιοι πραγματικά είμαστε τότε είναι μία ζωή άδεια και συναισθηματικά αποσυνδεδεμένη.

ΦΜ: Πώς μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι μία μητέρα είναι ναρκισσίστρια;

ΚΜΜ: Ο ακρογωνιαίος λίθος του μητρικού ναρκισσισμού είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης και η αδυναμία συντονισμού με τον συναισθηματικό κόσμο των άλλων, ιδιαίτερα των παιδιών. Μία ναρκισσιστική μητέρα ενδιαφέρεται περισσότερο για το τι σκέφτεται κάποιος και όχι για το πως αισθάνεται κάποιος γι’αυτή. Εάν το παιδί κάνει αυτό που αυτή πιστεύει ότι πρέπει να κάνει τότε αισθάνεται καλά. Δεν ενδιαφέρεται για την ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού.

ΦΜ: Γιατί οι ναρκισσιστικές μητέρες εστιάζουν περισσότερο στις κόρες και όχι στους γιους τους;

ΚΜΜ: Μπορεί βέβαια να εστιάσουν και στους δύο αλλά φαίνεται ότι με τις κόρες τους είναι περισσότερο ανταγωνιστικές και τις ζηλεύουν όσον αφορά τη συμπεριφορά, την ομορφιά και τη γενικότερη εικόνα τους. Μεταφέρουν στις κόρες ένα διπλό μήνυμα του τύπου «δείξε στον κόσμο πόσο καλή είσαι έτσι ώστε να φαίνομαι εγώ καλή μητέρα αλλά να μην είσαι τόσο καλή που να με επισκιάσεις».

Φωτεινή Μαστρογιάννη

ΦΜ: Πώς γίνεται μία μητέρα ναρκισσιστική; Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά των ναρκισσιστικών μητέρων όπως είναι π.χ. κοινωνική τάξη, προέλευση κτλ.;

ΚΜΜ: Η κοινωνική τάξη ή η προέλευση δεν αποτελούν κοινά χαρακτηριστικά. Αυτό που γνωρίζουμε,από έρευνες που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, είναι ότι ο ναρκισσισμός συνήθως δημιουργείται από το προσωπικό τραύμα που έχει η ίδια η μητέρα και από μία δύσκολη παιδική ηλικία που μπορεί να είχε. Από το τραύμα αυτό δεν έχει αναρρώσει και η κληρονομιά της παραμορφωμένης αγάπης μεταφέρεται από τη μία γενιά στην άλλη.

ΦΜ: Ποιες είναι οι επιπτώσεις της συμπεριφοράς μίας ναρκισσιστικής μητέρας στη ζωή της κόρης και/ή του γιου της;

ΚΜΜ:  Η απάντηση αυτής της ερώτησης είναι ένα ολόκληρο βιβλίο. Συστήνω το Will I Ever Be Good Enough? Healing the Daughters of Narcissistic Mothers (Θα είμαι ποτέ αρκετά καλή; Θεραπεία των θυγατέρων ναρκισσιστικών μητέρων – σημ πρόκειται για το βιβλίο της που θα μεταφρασθεί στα Ελληνικά). 

Τα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων μεγαλώνουν με το αίσθημα ότι δεν τα αγαπάνε και ότι είναι «άδεια». Οι συναισθηματικές τους ανάγκες δεν καλύφτηκαν στην παιδική τους ηλικία και τα συναισθήματά τους δεν αναγνωρίστηκαν. Το γεγονός αυτό προκαλεί αμφιβολίες για το ποια πραγματικά είναι, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αισθάνονται ότι αξίζουν μόνο γι’αυτά που κάνουν και όχι για το ποια είναι.

Αρκετά συχνά το παιδί ενός ναρκισσιστή που είναι πλέον ενήλικας αισθάνεται συναισθηματικά ακινητοποιημένο και είναι αδύνατο να εξατομικευθεί σωστά από την οικογένεια προέλευσης. Τα αποτελέσματα αυτής της κατάστασης μπορούν να παρατηρηθούν όταν το παιδί αυτό γίνεται γονέας, στις δυσκολίες δημιουργίας φιλικών και συναισθηματικών σχέσεων ακόμα και στις αποφάσεις που πρέπει να λάβει για την καριέρα του.

ΦΜ: Πώς μπορεί μία κόρη να θεραπευτεί από τις πληγές που της έχει προκαλέσει η ναρκισσιστική μητέρα;

ΚΜΜ:  Έχω αναπτύξει ένα πρόγραμμα ανάρρωσης πέντε σταδίων για τα ενήλικα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την αποδοχή της διαταραχής, τη θλίψη για τον γονέα που δεν είχαν, την ανάπτυξη του δικού τους εαυτού, το να μάθουν πώς να θέτουν όρια και να σταματούν την κακοποίηση αλλά και το πώς να εμποδίζουν τα αποτελέσματα της ναρκισσιστικής συμπεριφοράς των γονέων να επηρεάζουν τη δική τους τη ζωή. Το πρόγραμμα των πέντε σταδίων ισχύει και για τους άντρες. Το διδάσκω σε ένα ηλεκτρονικό εργαστήριο και το οποίο μπορείτε να βρείτε στον ακόλουθο σύνδεσμο:

http://www.willieverbegoodenough.com/workshop-overview-healing-the-daughters-of-narcissistic-mothers/

Προσφέρουμε επίσης και εντατική θεραπεία ατόμου αλλά και ομαδική θεραπεία για τα ενήλικα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων. Έχει σημασία να γνωρίζει κάποιος ότι δεν είναι μόνος του και παρέχεται μεγάλη υποστήριξη από τη θεραπευτική μας κοινότητα. Υποστηρίζω πάντα ότι η αντί – θέση στον ναρκισσισμό είναι η ενσυναίσθηση και το να δείχνουμε ενσυναίσθηση στους άλλους αποτελεί καθημερινή πρακτική στο θεραπευτικό μας έργο.

ΦΜ: Μία τελευταία ερώτηση. Στην περίπτωση που μία κοινωνία είναι ναρκισσιστική πώς μπορεί κάποιος που δεν είναι ναρκισσιστής να επιβιώσει σε αυτή;

ΚΜΜ: Η απάντηση είναι να προσπαθούμε να θεραπευτούμε, να δείχνουμε ενσυναίσθηση στους άλλους, να αγαπάμε και να συμπονάμε τον εαυτό μας, να γίνουμε «γονείς» του εαυτού μας, να μάθουμε πώς να θέτουμε όρια σε οποιαδήποτε κακοποιητική συμπεριφορά, να επιλέγουμε προσεκτικά τους φίλους και τις σχέσεις μας. Να επιλέγουμε τη ζωή που είναι κατάλληλη για εμάς και όχι να κάνουμε αυτό που οι άλλοι θέλουν ή πιστεύουν ότι πρέπει να κάνουμε. Η δουλειά αυτή με τον εαυτό μας δεν σταματά ποτέ, παίρνει χρόνο αλλά αξίζει τον κόπο.

ΦΜ: Σας ευχαριστώ πολύ!

Επιπρόσθετες πηγές:

Ιστοσελίδες: 

www.willieverbegoodenough.com

http://www.karylmcbridephd.com/

Βιβλία και Οπτικοακουστικό Υλικό:

Will I Ever Be Free of You? How to Navigate a High-Conflict Divorce from a Narcissist, and Heal Your Family.

Will I Ever Be Free of You? How to Navigate a High-Conflict Divorce from a Narcissist, and Heal Your Family Audio Version.

Will I Ever Be Good Enough? Healing the Daughters of Narcissistic Mothers.

Will I Ever Be Good Enough? Healing the Daughters of Narcissistic Mothers. Audio Version

Εργαστήρια:

Healing the Daughters of Narcissistic Mothers Virtual Workshop. Θεραπεία από το σπίτι σας με οπτικοακουστικές παρουσιάσεις και προτεινόμενες ενέργειες.

Therapist Training for Healing the Daughters of Narcissistic Mothers.  Για τον ψυχολόγο. Μοιραστείτε αυτό το μοντέλο θεραπείας πέντε σταδίων με τους πελάτες σας.

Εντατικά:

Small group therapy intensives.

Daughter & Son weekend intensives. One on one sessions with Dr. Karyl McBride.

Κοινωνικά Μέσα:

Facebook 
Twitter 
Google+
LinkedIn

Συμμετοχή σε Έρευνες:

Do You Have A Narcissistic Mother?
Are You in a Relationship with a Narcissist?
Do You Have a Narcissistic Parent?

Λευκά Σκουπίδια

Πώς μπορεί να εξηγηθεί η άνοδος του Τραμπ, το φαινόμενο του Brexit και η άνοδος της Λε Πεν; Έχουμε άνοδο του φασισμού όπως μερικοί ισχυρίζονται (εάν και μάλλον στις μέρες μας θα ήταν παρωχημένο να μιλάμε για φασισμό) ή κάτι άλλο;

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ποια είναι η σιωπηρή πλειοψηφία που τους ψηφίζει;  Ενώ έχουν γραφτεί αρκετά βιβλία στο εξωτερικό, στη χώρα μας η αναφορά σε αυτή είναι περιορισμένη ή είναι αρκούντως υποτιμητική όπως άλλωστε γίνεται και στο εξωτερικό.

Στην Αμερική τους αποκαλούν λευκά σκουπίδια (white trash) ή "βλάχους" (hillbilly, rednecks). Είναι αυτό που παλαιότερα κάποιοι θα αποκαλούσαν εργατική τάξη ενώ στις ημέρες μας (τι ειρωνεία αλήθεια!) αποκαλείται «λευκό σκουπίδι». 

Τα λευκά σκουπίδια λοιπόν είναι φτωχοί, λευκοί, τόσο φτωχοί που έχουν χαρακτηριστικά των αντίστοιχων μαύρων φτωχών, αρκετοί από αυτούς έχουν αποφοιτήσει από το κολέγιο ή το πανεπιστήμιο (δεν είναι όλοι τους αμόρφωτοι όπως  τα μέσα μαζικής παραπληροφόρησης υποστηρίζουν), ζούνε στις φτωχές περιοχές των πόλεων ενώ ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς και πλέον βρίσκονται και στα παλιά μεσοαστικά προάστια ενώ δεν παίρνουν κοινωνικά επιδόματα γιατί δεν τα δικαιούνται (το ίδιο δεν συμβαίνει και με πολλούς Έλληνες στην Ελλάδα;). Είναι οι σύγχρονοι απόκληροι της εργατικής τάξης αλλά και μίας  πάλαι ποτέ μεσαίας τάξης που ενώ αποτελεί το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει μόνο το 14% του παγκόσμιου πλούτου. Αυτή η μεσαία τάξη βάλλεται συνεχώς και υποβαθμίζεται, η δε κοινωνική της αναβάθμιση είναι μάλλον απίθανη γιατί μέρος αυτής δεν έχει ούτε πλέον τα χρήματα ούτε κυρίως τις κοινωνικές διασυνδέσεις που θα διευκόλυναν την κοινωνική της αναρρίχηση.

Οι εναπομείναντες της μεσαίας τάξης τους αντιπαθούν, φοβούνται μήπως καταλήξουν σαν κι αυτούς (οι τουρίστες και οι αλήτες που ανέφερα σε προγενέστερο άρθρο μου) εάν και αρκετοί από τη μεσαία τάξη  θα γίνουν απόκληροι, θα ενταχθούν στο σύγχρονο πρεκαριάτο λόγω της αυτοματοποίησης της εργασίας και της επακόλουθης εξαφάνισης των θέσεων εργασίας κάτι που αποσιωπάται στη χώρα μας.

Αυτοί οι σύγχρονοι απόκληροι  αποτελούν τμήμα των 2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που το σύστημα θεωρεί περιττούς όπου περιττός θεωρείται αυτός που δεν έχει χρήματα να καταναλώσει τα πραγματικά σκουπίδια που σερβίρουν όλων των ειδών οι βιομηχανίες. Το θέμα είναι βέβαια ποιος θα αποφασίσει ότι οι περιττοί αυτοί θα πρέπει να εξαφανισθούν γιατί το βήμα μεταξύ του ποιος θεωρώ ότι θα εξαφανισθεί και του πότε θα εξαφανισθεί- εξοντωθεί  είναι πολύ μικρό. Αυτή η απόφαση είναι δείγμα του σύγχρονου πραγματικού φασισμού.

Το περίεργο με αυτή τη νέα μαζική τάξη των απόκληρων είναι ότι προσπαθούν να κρατηθούν σε ότι είχε αξία γι’αυτούς στο παρελθόν δηλαδή η οικογένεια, η πατρίδα κτλ., μισούν το κράτος γιατί ούτως ή άλλως δεν επωφελούνται από αυτό, αντίστοιχα επωφελούνται τρίτοι όπως οι μετανάστες  και το θεωρούν έναν από τους λόγους που δεν έχουν εργασία. Η διαφορά τους από την αριστερή πτέρυγα είναι η πολιτισμική. Και οι σύγχρονοι αριστεροί πρεσβεύουν ως οικονομικό μοντέλο τον νεο-φιλελευθερισμό ενώ αντίθετα με τους δεξιούς η διαφορά είναι μόνο στο πολιτισμικό πλαίσιο βλ. ανοικτά σύνορα, ευνοϊκή μεταχείριση των μεταναστών, μειοψηφιών κτλ. και επιδεικτική αδιαφορία για τους εξαθλιωμένους των κρατών τους. Ο ρόλος δε του κράτους περιορίζεται, γι’αυτούς, μόνο στα πλαίσια της κοινωνικής επιδοματικής πολιτικής για τμήματα του πληθυσμού και τίποτε άλλο. Το παράδοξο είναι ότι πάλαι ποτέ αριστερές προτάσεις όπως είναι π.χ. η εθνικοποίηση στρατηγικών επιχειρήσεων δεν πρεσβεύεται από αριστερούς αλλά από πολιτικούς όπως η Λε Πεν (το εάν θα το έκανε όμως εάν έπαιρνε την εξουσία είναι μία άλλη υπόθεση, η εμπειρία με τον Τραμπ δημιουργεί σοβαρές επιφυλάξεις).

Το αποτέλεσμα είναι ότι μία ιδεολογική στήριξη των απόκληρων και όλων των μελλοντικών απόκληρων δεν υπάρχει και είναι ανάγκη να δημιουργηθεί (βλ. κείμενό μου «η επανάσταση του καναπέ») πριν είναι πολύ αργά και τα φαινόμενα μαζικής εξόντωσης ενταθούν μέσω της κατάργησης των κρατών και της δημιουργίας ειδικών οικονομικών ζωνών (όπως έχει αναφερθεί πολλαπλώς για το μέλλον της χώρας μας) όπου οι κυβερνήσεις, κυρίως οι διεφθαρμένες διορισθείσες στα σύγχρονα προτεκτοράτα από τους αποικιοκράτες, θα είναι κι αυτές περιττές ως κοστοβόρες, ενώ οι άνθρωποι θα επιβιώνουν ως φτωχοί εργαζόμενοι ή με κάποια πενιχρά επιδόματα.

Η εικόνα του μέλλοντος φαίνεται ζοφερή ωστόσο είναι αρκετά πιθανή. Η μεσαία τάξη θα ανακτήσει τον πάλαι ποτέ δυναμισμό της ή θα παραμείνει στον γνωστό και καλλιεργούμενο από τους δημαγωγούς αποπροσανατολισμό της; Ο καιρός της μαζικής ύπνωσης και απάθειας πλησιάζει στο τέλος.

Προτεινόμενα βιβλία

Louis, E. En finir avec Eddy Belleguelle. Points.

Vance, J.D. 2016. Hillbilly Elegy. William Collins

Να ντύνεστε καλά, φυσάει υποκρισία

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

«Τί σημαίνει η «μέθοδος» της σοσιαλιστικής επανάστασης υπό το σύνθημα «Κάτω τα σύνορα»; Υποστηρίζουμε ότι το κράτος είναι απαραίτητο, και ένα κράτος προϋποθέτει σύνορα. Το κράτος, φυσικά, μπορεί να έχει κυβέρνηση αστική, όμως εμείς χρειαζόμαστε τα Σοβιέτ. Ωστόσο, ακόμη και με τα Σοβιέτ, τίθεται το ζήτημα των συνόρων. Τι σημαίνει «Κάτω τα σύνορα»; (…) Η «μέθοδος» της σοσιαλιστικής επανάστασης υπό το σύνθημα «Κάτω τα σύνορα» είναι απλώς ένα μπέρδεμα. Μόνο όταν η σοσιαλιστική επανάσταση γίνει πραγματικότητα και πάψει να είναι μέθοδος, το σύνθημα «Κάτω τα σύνορα» θα είναι ένα ορθό σύνθημα. Τότε θα πούμε: Σύντροφοι ελάτε σε εμάς…»

Βλαδίμηρος Ιλίτς Λένιν

Εάν ζούσε ο Λένιν  σήμερα, πιθανόν οι οπαδοί της παγκοσμιοποίησης και των ανοικτών συνόρων να τον αποκαλούσαν ακροδεξιό. Είναι κι αυτό μία ένδειξη του παραλογισμού των καιρών που ζούμε.

Η παγκοσμιοποίηση μαζί με την ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων έφερε και την σχεδόν ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων. Στην Ευρώπη, οι οπαδοί των ανοικτών συνόρων δέχονται άκριτα την αθρόα εισαγωγή μεταναστών, προσφύγων και παράτυπων μεταναστών υπό το πέπλο του ανθρωπισμού. Πολλοί δε υποστηρίζουν κάτι τέτοιο υπό το πέπλο του ανθρωπισμού και της ανεκτικότητας στο διαφορετικό. Είναι όμως έτσι;

Κατ’αρχάς, το ίδιο επίπεδο ανθρωπισμού δεν επιδεικνύεται για τους γηγενείς. Βλέπουμε λοιπόν το παράδοξο δηλαδή ότι  δεν επιδεικνύεται καμία σχεδόν μέριμνα για τους γηγενείς ενώ η ΕΕ σε συνεργασία με τις εθνικές κυβερνήσεις να δίνει άφθονα επιδόματα ακόμα και σύνδεσης με το Διαδίκτυο (!) στους μετανάστες που πολλοί από αυτούς είναι παράτυποι. Όταν δε κάποιος γηγενής θελήσει να διαμαρτυρηθεί για την κατάσταση αυτή, τότε μπαίνει αυτόματα η ταμπέλα του ρατσιστή και του φασίστα. Στους γηγενείς δηλαδή φερόμαστε με βαναυσότητα ενώ επιδεικνύουμε συμπόνια στους ξένους.

Στην περίπτωση των Ευρωπαίων, η υποκρισία  φτάνει στο έπακρο. Δέχονται με μοχθηρότητα την εξαθλίωση του πιο ιστορικού λαού της Ευρώπης,των Ελλήνων, χωρίς κανέναν ενδοιασμό, ενώ  από την άλλη επιδεικνύουν «καλοσύνη» στους εισαγόμενους ξένους, πολλοί δε εξ αυτών δεν έχουν καμία σχέση με τον δυτικό πολιτισμό και ούτε θέλουν να έχουν όπως φαίνεται από τα αμέτρητα επεισόδια βίας και βιασμών γυναικών στη Σουηδία, στη Γαλλία κτλ.

Ο ανθρωπισμός ή καλύτερα ψευδο-ανθρωπισμός των οπαδών των ανοικτών συνόρων  δεν λαμβάνει ή δεν θέλει να λάβει υπόψη του (γιατί άραγε;) τον τρόπο μεταφοράς των ανθρώπων αυτών στη Δύση και τη βιομηχανία δουλεμπόρων που πραγματικά ανθεί. Δεν λαμβάνει επίσης υπόψη, το γεγονός της ταξικής διαστρωμάτωσης πολλών από αυτών που έρχονται στη Δύση οι οποίοι δίνουν ποσά ύψους και $5.000 δολαρίων ανά άτομο, ποσό που έχει φτάσει να είναι ο ετήσιος μισθός ενός νεαρού Έλληνα (εάν και εφόσον βρει μία άθλια, ως επί το πλείστον, εργασία). Ξεχνούν ή μάλλον αρκετοί από αυτούς δεν γνωρίζουν αυτό που είχε πει ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ «Δεν είναι δυνατόν να είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για κάποιους ανθρώπους και να μην είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για όλους τους ανθρώπους».

Ο ψευδο- ανθρωπισμός των παγκοσμιοποιητών /οπαδών των ανοικτών συνόρων δεν θέλει επίσης να λάβει υπόψη του τη σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που γίνονται από τους μετανάστες/παράτυπους πρόσφυγες όσον αφορά τα δικαιώματα, παραδείγματος χάριν, των γυναικών τις οποίες η θρησκεία τους και το γενικότερο πολιτισμικό τους πλαίσιο θεωρεί κατώτερες. Γι’αυτό και το ξύλο που εισπράττουν από τους συζύγους τους, η υποχρεωτική τους κάλυψη σε σημείο εξαφάνισης της εμφάνισης αλλά και οι βιασμοί και οι ξυλοδαρμοί των δυτικών γυναικών από μετανάστες γιατί στα δικά τους ηθικά πρότυπα είναι φτηνές και ως εκ τούτου «αξίζουν»  τον βιασμό και τη δολοφονία  (μάλλον ξεχάσαμε την καημένη Μυρτώ).

Αλήθεια, που είναι όλες αυτές οι οργανώσεις  ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αντιδράσουν σε αυτά τα φαινόμενα; Πού είναι οι φεμινιστικές οργανώσεις; Οι γυναίκες δεν έχουν δικαιώματα; Κατηγορήθηκε για σεξισμό ο Τραμπ αλλά από την άλλη οι βιασμοί, οι δολοφονίες, το ξύλο, οι λιθοβολισμοί, η άρνηση στην εκπαίδευση, η κλειτοριδεκτομή γυναικών καθίστανται ανεκτά στο πλαίσιο ανεκτικότητας στη διαφορετικότητα (!!!).  Εάν αυτό δεν είναι συλλογικός παραλογισμός,  τότε τι είναι;

Γιατί όλοι αυτοί παραβλέπουν ότι η μαζική ροή μεταναστών δεν είναι παρά αποτέλεσμα του οικονομικού ιμπεριαλισμού/νεοαποικιοκρατίας που επιβάλλει ο νεοφιλελευθερισμός που μοναδικό σκοπό έχει τη μείωση των εργατικών μισθών για να μειωθεί το κόστος των προϊόντων των πολυεθνικών (οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι αδύνατον να επιβιώσουν σε τέτοιο περιβάλλον γι’αυτό και κλείνουν διαρκώς και θα κλείσουν κι άλλες); Γιατί θέλουν να αγνοούν ότι η επιβολή συγκεκριμένων θρησκειών που επιβάλλουν την υποταγή στην καθημερινή ζωή είναι μάλλον προς το συμφέρον αυτών που θέλουν ένα φτηνό και άκρως υποτακτικό εργατικό προσωπικό;

Γιατί παραβλέπουν ότι πολλοί ειδικά οικονομικοί μετανάστες φεύγουν από κράτη που έχει καταστήσει παρίες η οικονομική παγκοσμιοποίηση όπου μεγάλες πολυεθνικές εκμεταλλεύονται τον πλούτο των χωρών και υπάρχει χώρος για να ζήσουν με άθλιο τρόπο ορισμένοι ενώ η συντριπτική πλειοψηφία αναγκάζεται να μεταναστεύσει; Δεν το βλέπουμε στην Ελλάδα με τη μαζική φυγή των νέων και όχι μόνο;

Τα γιατί είναι πάρα πολλά και υπερβαίνουν τον σκοπό ενός σύντομου κειμένου για το τεράστιο ζήτημα που είναι το μεταναστευτικό.  Ο Σλαβόι Ζίζεκ είχε γράψει:

«Οι μεγαλύτεροι υποκριτές είναι αυτοί που υποστηρίζουν τα ανοιχτά σύνορα: ενδόμυχα γνωρίζουν πολύ καλά ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί ποτέ, αφού θα προξενούσε άμεσα λαϊκιστικό ξεσηκωμό στην Ευρώπη. Το παίζουν Ωραίες Ψυχές που αισθάνονται ανώτερες από τον διεφθαρμένο κόσμο, ενώ στα κρυφά συμμετέχουν σε αυτόν».

Είναι καιρός να τερματισθεί λοιπόν αυτή η απέραντη υποκρισία. Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει επιτέλους τις ευθύνες της μέσω της ανάκτησης της εθνικής κυριαρχίας των κρατών που την απαρτίζουν και της κατ’επέκταση ορθής αντιμετώπισης του μεταναστευτικού προβλήματος μακριά από ρατσισμούς αλλά και από τη λανθασμένη αντίληψη σεβασμού της διαφορετικότητας γιατί το υπάρχον συνονθύλευμα που αποκαλείται Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστεί αναποτελεσματικό σε όλα τα επίπεδα.

Ο τίτλος του κειμένου είναι δανεισμένος από την ομάδα του φατσοβιβλίου "Να ντύνεστε καλά, φυσάει υποκρισία, αδιαφορία και κοροϊδία".

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Αλαιν Μπαντιού.2015. Το κακό έρχεται από πιο μακριά. Αθήνα: Πατάκης.

Σλαβόι Ζίζεκ.2016.  Η Νέα Πάλη των Τάξεων. Αθήνα: Πατάκης.

https://www.marxists.org/archive/lenin/works/

Ο Θάνατος του Ανθρωπάκου

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

«Τί συμβαίνει με τον δρόμο που ακολουθεί  τώρα η εποχή μας; Δεν φαίνεται να τον γνωρίζει πολύ καλά ή να επιθυμεί να τον γνωρίσει και οι σπάνιοι διαβάτες που θέλουν όχι να φωτίσουν τα βήματά μας αλλά να εξιχνιάσουν το μυστικό της διαδρομής, συνήθως αποβάλλονται από τους άλλους οδοιπόρους».

Κώστας Αξελός – Σε αναζήτηση του α-διανόητου

Η ανθρωπότητα, θα λέγαμε,  περιμένει με ανακούφιση την καταστροφή της. Οι διαβάτες που επιθυμούν να φωτίσουν τα βήματά μας, εάν και ελάχιστοι, αποβλήθηκαν. Δεν δημιουργήθηκε, η κατά Ράιχ, «σύνδεση της συνείδησης της επαναστατικής πρωτοπορίας με τη συνείδηση του μέσου πολίτη», δεν θα μπορούσε όμως να γίνει και διαφορετικά.

Ο μέσος άνθρωπος, καταπιεσμένος ιστορικά, οικογενειακά, σεξουαλικά, οικονομικά και κοινωνικά δεν μπορεί να δεχτεί κάποια διαφορετική πρόταση.  Έχει εκπαιδευτεί να είναι υπόδουλος, να υπηρετεί την κάθε εξουσία ενώ παράλληλα επιζητεί  με κάθε μέσο να αποκτήσει εξουσία. Ως μιμητικό ον αναπαράγει πιστά, με γκροτέσκο τρόπο, ότι κάνουν οι εξουσιαστές, αναπαράγοντας έτσι τον σαδισμό τους. Είναι φοβερή η χαρά του όταν βασανίζει τους άλλους, το πως θέλει να εκμεταλλευθεί  τον συνάνθρωπό του όταν βρίσκεται σε ανάγκη, όπως ακριβώς κάνει και η εξουσία σε αυτόν.
«Η τάση να θαυμάζουμε, σχεδόν να λατρεύουμε, τον πλούσιο και τον ισχυρό, και να περιφρονούμε ή τουλάχιστον να παραμελούμε τους φτωχούς και τους άθλιους, συνιστά τη μεγαλύτερη και καθολικότερη αιτία της διαφθοράς των ηθικών μας αισθημάτων» είχε γράψει σοφά ο Ανταμ Σμιθ στη Θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων.

Ο μέσος αυτός άνθρωπος, κατά τον Ελλύλ, είναι ο αστός (χωρίς τις κοινωνιολογικές διαφοροποιήσεις σε μικροαστό, μεσοαστό και μεγαλοαστό). Δεν αγαπά τις τέχνες και τα γράμματα, αναζητά μόνο το κέρδος με κάθε τρόπο. Είναι χυδαίος. «Ονομάζω αστό, όποιον σκέφτεται χυδαία» είχε γράψει ο Φλωμπέρ.

Αυτός ο χυδαίος άνθρωπος δεν θα μπορούσε λοιπόν να δεχτεί κάποια πρωτοπόρο σκέψη εκτός εάν αυτή αφορά την τεχνολογία που η χρήση της πιθανόν να του έφερνε κέρδη (ως γνωστόν ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος, γι’αυτό και πάσχει από οικονομισμό δηλαδή τον ενδιαφέρει μόνον ότι αφορά την οικονομία και τίποτε άλλο).

Φευ, έπεσε όμως στην παγίδα! Η τεχνολογία δεν τον χρειάζεται πλέον. Λειτουργεί αυτόνομα όπως αυτόνομα λειτουργεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Του υπόσχονται θέσεις εργασίας και ανάπτυξη ενώ κατά βάθος καταλαβαίνει ότι ούτε το ένα ούτε το άλλο πρόκειται να υπάρξουν. Η τεχνολογία τον έχει καταστήσει άχρηστο, περιττό. Η ανάπτυξη θα είναι μόνο για τα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών και τραπεζών όπως προτάσσει η παγκοσμιοποίηση που τόσο φανατικά είχε υποστηρίξει. "Όποιος έχει, σ'αυτόν θα δοθεί, και μάλιστα με το παραπάνω. Όποιος όμως δεν έχει, κι αυτό που έχει θα του το πάρουν". (Κατά Ματθαίον 13:12).

Η παράλογη φύση της κοινωνίας του ανθρώπου – ζώου καταστρέφει τον ίδιο. Ο άνθρωπος – ζώο προσπαθεί να ξεφύγει από την οδυνηρή αυτή μοίρα απευθυνόμενος στους εξουσιαστές  που μοιάζουν με αυτόν και δεν τους ενδιαφέρει η επιβίωσή του. Είναι έτοιμος να δεχθεί τον καινούριο αφέντη αρκεί να τον σώσει, ξεχνώντας όμως ότι ο καινούριος αφέντης υπάρχει και δεν τον χρειάζεται, ο χυδαίος άνθρωπος είναι περιττός, έχουμε και θα έχουμε το ρομπότ και τον βιονικό άνθρωπο. Έχουν πέσει και οι τελευταίες μάσκες της δημοκρατίας – παρωδίας. Δεν χρειάζονται πλέον την κοροϊδία της ανά τετραετία ψήφου του, δεν υπάρχει λόγος. Γίνεται αυτό που επιθυμεί η εξουσία χωρίς περιττές μάσκες.

Ο χυδαίος άνθρωπος-ζώο βρίσκεται πλέον σε αδιέξοδο. Διαισθανόμενος, εάν όχι κατανοώντας, τον αφανισμό του, συμπεριφέρεται ως άτομο προσπαθώντας να σωθεί. Δεν έχει μάθει διαφορετικά ούτε μπορεί να σκεφθεί διαφορετικά. Η περιπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου αυξάνει την κακία του, προσπαθεί να σωθεί, καταστρέφοντας τους άλλους ακόμα και τα ίδια του τα παιδιά αλλά η καταστροφή του είναι θέμα χρόνου και το γνωρίζει.

Πιθανόν θα ήταν καλύτερα, έστω και την τελευταία στιγμή, εάν άφηνε τους σπάνιους διαβάτες να βγουν μπροστά. Θα το κάνει;

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Αξελός, Κ. 2012. Σε αναζήτηση του α-διανόητου. Αθήνα: Εστία.

Ελλύλ, Ζ. 1967. Μεταμόρφωση του αστού. Αθήνα: Νησίδες.

Ράιχ, Β. 1933. Η μαζική ψυχολογία του φασισμού. Αθήνα: Μπουκουμάνης.

Σμιθ, Α. Η θεωρία των ηθικών συναισθημάτων. Αθήνα: Παπαζήσης.

ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ και ΑΛΗΤΕΣ

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

Θα λέγαμε  ότι η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από τέσσερα στοιχεία που είναι ο οικονομισμός, ο υλισμός, ο καταναλωτισμός και ο ατομισμός.

Παντού συναντάμε τον οικονομισμό. Όλοι μιλούν για την οικονομία, το κράτος θεωρείται πλέον επιχείρηση και υποστηρίζεται δε ότι θα πρέπει να διοικείται ως επιχείρηση (δεν είναι τυχαία η εκλογή ενός επιχειρηματία στη θέση του προέδρου των ΗΠΑ και η πιθανή εκλογή ενός τραπεζίτη στη θέση του προέδρου της Γαλλίας). Οι πάντες, λοιπόν, μιλούν και γράφουν για την οικονομία και για τους οικονομικούς δείκτες χωρίς όμως να αναφέρονται στις επιπτώσεις των διαφόρων μέτρων στην κοινωνία, πόσο δε μάλλον στην ευημερία της κοινωνίας, η οποία δεν φαίνεται να απασχολεί κανέναν και κυρίως τους ταγούς. Η ευφορία των οικονομικών δεικτών λοιπόν υπεράνω της ευημερίας του ανθρώπου. Το γεγονός αυτό υποκρύπτεται εντέχνως. Μιλάμε για οικονομική ανάπτυξη χωρίς όμως να αποσαφηνίζεται το πότε και κυρίως ποιους θα ωφελήσει.

Ο υλισμός, το άλλο χαρακτηριστικό της σύγχρονης κοινωνίας,  αφορά την εμμονική επικέντρωση στα υλικά προϊόντα και φυσικά σε αυτά δεν ανήκουν τα πολιτισμικά αγαθά,η λέξη αισθητική είναι σχεδόν απαγορευμένη, άγνωστη για τον πολύ κόσμο. Η χυδαιότητα του υλισμού επικρατεί στα πάντα. Τα ΜΜΕ προωθούν αυτή τη χυδαιότητα μέσω των κατευθυνόμενων ταινιών, ειδήσεων, ριάλιτυ σόου όπου ο κάθε ένας χρησιμοποιεί το οποιοδήποτε αθέμιτο μέσο για να κερδίσει ένα (εξευτελιζόμενος) ευτελές βραβείο.

Για τον ατομισμό, που είναι το τρίτο χαρακτηριστικό της σύγχρονης κοινωνίας μας,  έχω αναφερθεί σε σειρά κειμένων αναφερόμενη και στην ψυχολογική του διαταραχή που είναι ο ναρκισσισμός και στις επιπτώσεις αυτού στην οικονομία, στην κοινωνία και στα έθνη. Στον ατομισμό, τα άτομα είναι αυτά που έχουν σημασία και όχι η κοινωνία. Τα άτομα, δε, είναι αυτά που φέρουν αποκλειστική ευθύνη για την επιτυχία και την αποτυχία τους παραγνωρίζοντας το κοινωνικό περιβάλλον από το οποίο προέρχονται. Η κοινωνική προέλευση αγνοείται, ως να μην είναι σημαντικό το οικογενειακό περιβάλλον και η τάξη στην οποία ανήκει κάποιος  για την κοινωνική του άνοδο και για τις ευκαιρίες επιτυχίας που του παρέχονται.

Ο άνθρωπος πλέον υφίσταται την τυραννία της επιτυχίας και γνωρίζει ότι δεν υπάρχει κοινωνική υποστήριξη, κάπου να βασιστεί, ως εκ τούτου το άγχος του μεγαλώνει. Ειδικότερα, στις οικονομικές συνθήκες των τεχνητών οικονομικών κρίσεων που βιώνουμε, οι άνθρωποι χωρίζονται, όπως αναφέρει ο Μπάουμαν, σε τουρίστες και "αλήτες" (vagabonds). Τουρίστες είναι αυτοί που μπορούν και καταναλώνουν ενώ "αλήτες" είναι αυτοί που δεν μπορούν. Οι τουρίστες όμως ζουν διαρκώς με το άγχος μήπως γίνουν "αλήτες" και έτσι προσπαθούν να κρύψουν αυτό το άγχος τους ,αγνοώντας τους αλήτες, προσποιούμενοι ότι αυτοί απλά δεν υπάρχουν.

Ο καταναλωτισμός, λοιπόν, είναι και το τέταρτο χαρακτηριστικό της κοινωνίας μας. Πιστεύουμε ότι τα υλικά αγαθά θα μας φέρουν την ευτυχία. «Αγοράζω άρα υπάρχω». Ψωνίζω για να αισθανθώ καλά, άλλο που όμως αυτό δεν είναι παρά μία πρόσκαιρη ευχαρίστηση.

Δεν είναι όμως μόνο ότι παύουμε να είμαστε πολίτες και ότι έχουμε γίνει σκέτο καταναλωτές αλλά είναι αυτό που ο Μπάουμαν  αναφέρει ότι δηλαδή τα εμπορεύματα είμαστε πλέον εμείς οι ίδιοι, εμπορεύματα που έχουν κάποια αξία. Θα πρόσθετα στο σημείο αυτό ότι οι άνθρωποι – εμπορεύματα που το οικονομικό σύστημα κρίνει ότι δεν έχουν κάποια αξία καθίστανται περιττοί και ως εκ τούτου πρέπει να αποβληθούν βλ. άνεργοι, συνταξιούχοι, ανάπηροι, ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού κτλ.  

Από τη στιγμή που ο άνθρωπος είναι εμπόρευμα γι’αυτό και πουλά την εργασία του

(η εργασία ως εμπόρευμα ή η μισθωτή εργασία είναι σκλαβιά έλεγαν παλαιότερα), οποιαδήποτε βελτίωση των οικονομικών δεικτών δεν θα του φέρει ικανοποίηση και ευτυχία. Ωστόσο και αυτή η μισθωτή εργασία είναι πλέον για λίγους.  Αυτοί που εισηγούνται για περικοπές θέσεων εργασίας και ευελιξία στην εργασία είναι αυτοί που δεν απειλούνται από την ανεργία. Η ανεργία δεν φέρνει συλλογικότητα και αντίσταση, όπως κάποιοι θέλουν να πιστεύουν, αλλά αντίθετα είναι η απόλυτη πράξη βίας στον σύγχρονο άνθρωπο. Ο άνεργος προσπαθεί μόνος του να επιβιώσει όπως όπως, να βρει μία θέση εργασίας κάνοντας πράξη το «ο θάνατός σου, η ζωή μου». Ο θάνατος του άλλου στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η αποστέρηση από αυτόν της θέσης εργασίας που έχει. Γι’αυτό και ο συλλογικός φθόνος για τις τελευταίες «σίγουρες» εάν και κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας που έχουν απομείνει που είναι αυτές των δημοσίων υπαλλήλων που και εκεί όμως με τις ατομικές αξιολογήσεις (από εξεταστές την πρόθεση και την επιστημονική εγκυρότητα ουδείς γνωρίζει) θα πάψουν να είναι και αυτές σίγουρες, πέφτοντας έτσι και το τελευταίο προπύργιο της σταθερής εργασίας. 

Η συλλογικότητα διώκεται γι’αυτό και η συνειδητή κατάρρευση των συνδικάτων και οι ατομικές συμβάσεις εργασίας. Το ατομικό είναι παντού, ατομική σύμβαση, ατομική αξιολόγηση, το άτομο και τίποτε άλλο.

Οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι υποστηρίζουν ότι οι σταθερές θέσεις εργασίας θα είναι για λίγους ενώ οι υπόλοιποι θα είναι νεόπτωχοι όπως λέει ο Μπάουμαν ή το πρεκαριάτο όπως το αποκαλεί ο Στάντινγκ.

Το άτομο θα προσπαθεί με τη δια βίου εκπαίδευση (τη μεγάλη παγίδα καταστροφής του ελεύθερου χρόνου) να βρει μία θέση εργασίας που αυτή όμως θα προορίζεται γι’αυτούς που έχουν τα «σωστά» προσόντα, έχουν τελειώσει τα «σωστά» πανεπιστήμια και έχουν τις «σωστές» (οικογενειακές κατά βάση) γνωριμίες.

Ο άνεργος ειδικά ο μακροχρόνιος θα ενταχθεί στους περιττούς και συνεπώς αποβλητέους. Τα επιδόματα που δίνονται τείνουν να δημιουργήσουν μία κοινωνία όπου κάποιοι θα ζούνε μόνο από τα επιδόματα και κάποιοι άλλοι θα είναι οι σχετικά εύποροι (οι τουρίστες του Μπάουμαν). Μία τέτοια διαμόρφωση κοινωνίας όμως θα είναι καταστρεπτική και ο κοινωνικός κατακερματισμός θα είναι μεγάλος.

Τί θα μπορούσε να κάνει κάποιος; Εάν και μας αρέσουν οι έτοιμες ρετσέτες και προτιμάμε πολλές φορές να σκέφτονται οι άλλοι για εμάς και να αποφασίζουν αντίστοιχα, η μόνη λύση είναι η συλλογικότητα απέναντι σε αυτή τη διαμορφωθείσα βία. Η συλλογικότητα ακόμα και στο οικονομικό μοντέλο όπως είναι αυτό της ανάπτυξης των συνεταιρισμών, στο οποίο η Ελλάδα έχει μακρόχρονη παράδοση. Όπως υποστήριξε ο Χάμπερμας, η συλλογικότητα είναι αυτή που μπορεί να απαλλάξει τον άνθρωπο από τη σύγχρονη αποξένωση που προκαλεί το κράτος της αγοράς.  

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Bauman, Z. 1998b. Work, Consumerism and the New Poor. Buckingham and Philadelphia: Open

University Press.

Bourdieu, P. 1998. Acts of Resistance – Against the tyranny of the market. New York: The New York Press.

Habermas, J. 1975. Legitimation Crisis, trans. Thomas McCarthy. Boston: Beacon Press.

Standing, G. 2011.The precariat. London:Bloomsbury. 

Καπιταλισμός και Διαφθορά

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

Ο καπιταλισμός, όπως τουλάχιστον τον βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες, έχει άμεση σχέση με τη διαφθορά και όχι με κάποια μορφή δίκαιης ελεύθερης αγοράς.

Η σχέση αυτή βασίζεται στην ίδια τη θεωρητική του βάση, όπως την εξέφρασαν οι Ρέηγκαν και Θάτσερ, σύμφωνα με την οποία, σημαντικό είναι το άτομο και όχι η κοινωνία. Κατ’αυτό τον τρόπο η έννοια της οποιαδήποτε συλλογικότητας καταρρίπτεται και σημασία έχει μόνο το τι κάνει το ίδιο το άτομο, ακόμα και παράνομες και εγκληματικές πράξεις αρκεί να ενεργεί προς ίδιον όφελος,αδιαφορώντας για το κοινωνικό σύνολο. Λόγω του ότι όμως ο «άνθρωπος είναι ον κοινωνικό»  («ζώον κοινωνικόν» κατά Αριστοτέλη), η υιοθέτηση του ακραίου ατομισμού  είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση (που είναι συλλογική) γιατί εντείνει τον ανταγωνισμό και επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας συνοδεία των αντίστοιχων συλλογικών νευρώσεων (βλ. άρθρα μου για τον ναρκισσισμό).

Η κατάργηση οποιασδήποτε έννοια συλλογικότητας φαίνεται και από τις εργασιακές σχέσεις, όπου πέραν των ατομικών συμβάσεων, αυτό που κυρίως προωθείται για το άμεσο μέλλον είναι ο εργαζόμενος να είναι ο ίδιος επιχειρηματίας ενοικίασης της εργατικής του δύναμης σε μισθό κατώτερο όμως από αυτόν που θα έπαιρνε εάν ήταν μισθωτός με τις προηγούμενες υφιστάμενες εργασιακές σχέσεις.  Δεν είναι τυχαίο ότι π.χ. στις ΗΠΑ από το 2007 μέχρι σήμερα ο πλούτος του μέσου αμερικανικού νοικοκυριού μειώθηκε κατά 40% ενώ το 0,1% του πληθυσμού αντίστοιχα αύξησε τον πλούτο του. Στο σημείο αυτό πρέπει  να επισημανθεί ότι οι σύγχρονοι πλούσιοι δεν είναι οι επιχειρηματίες της παλαιάς μορφής δηλαδή άνθρωποι που δημιουργούσαν επιχειρήσεις της παραγωγικής οικονομίας από τις οποίες πλούτιζαν αλλά τα στελέχη των τραπεζών και των μεγάλων επιχειρήσεων τα οποία αμείβονται με υπέρογκους μισθούς ακόμα και εάν χρεοκοπούν τις επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονται.

Ο ατομισμός που προωθείται φαίνεται και από τη διάλυση της οικογένειας. Ο σύντροφος θεωρείται αναλώσιμος και υπάρχει η αγωνία για εύρεση καινούριου και καλύτερου. Ως αποτέλεσμα, τα διαζύγια αυξάνονται όπως και οι μονογονεϊκές οικογένειες που είναι αυτές που αποτελούν και τα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού.

Ο Κέυνς έλεγε ότι "μακροπρόθεσμα όλοι θα πεθάνουμε", ο σύγχρονος ατομιστής νοιάζεται για τη σύντομη επιβίωσή του αδιαφορώντας για το μέλλον, γνωρίζει ότι δεν θα ζει στο μέλλον αλλά όμως θα ζουν τα παιδιά του, αδιαφορώντας για το μέλλον αδιαφορεί λοιπόν και για τα ίδια του τα παιδιά, κάτι που δυστυχώς βλέπουμε συχνότατα στις μέρες μας. Η αδιαφορία όμως για τα παιδιά δεν αφορά το μέλλον αλλά και το παρόν. Πολλοί σύγχρονοι ατομιστές γονείς ενδιαφέρονται περισσότερο για το ντύσιμό τους, το μοντέλο του κινητού τους, τις εξόδους τους παρά για την ορθή ανατροφή των παιδιών τους. Απαλλάσσονται από τις ευθύνες τους προσφέροντας υλικά αγαθά μόνο, κακοποιώντας τα ψυχολογικά κατ'αυτό τον τρόπο (βλ. κείμενό μου "Έθνη και ναρκισσισμός"). Μεγαλώνει έτσι μία γενιά παιδιών που γίνονται ατομιστές για να επιβιώσουν γιατί δεν τους έχει προσφερθεί άλλος τρόπος.  

Τα άτομα ως αντίδραση στους περιορισμούς που τους επιβάλλει το οικονομικό σύστημα αυξάνουν τις πράξεις βίας. Παράλληλα, η βιομηχανία του εγκλήματος αυξάνεται.  Όπως είπε και ο Μάικλ Μουκάσεϊ (Michael Mukassey) πρώην γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ, είναι άκρως ανησυχητική η διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος στον τομέα της ενέργειας (!) καθώς και σε άλλους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας (!). Η δε πολυπλοκότητα των νόμων αλλά και η ίδια η πολυνομία διευκολύνει τη διαφθορά και την αποφυγή της τιμωρίας. Ο νόμος προστατεύει τους πλούσιους και τιμωρεί τους πιο αδύναμους ενώ οι πολιτικοί υπερασπίζονται τα συμφέροντα των ισχυρών και όχι των αδυνάμων.

Όλα αγοράζονται και όλα πωλούνται, όλα έχουν μία τιμή και όπως λέει η Μαφία «ότι δεν αγοράζεται με χρήμα, αγοράζεται με πολύ χρήμα». Τα παιδιά αγοράζονται είτε από παρένθετες μητέρες, είτε απευθείας με στόχο την πώληση οργάνων ή ως σκλάβοι- εργάτες σε εργοστάσια. Στο Ιράκ κατά τη δεκαετία του 1990 τα όργανα παιδιών κόστιζαν $7.000 έναντι των $15.000 που κόστιζαν στην Ινδία.

Ο σύγχρονος καπιταλισμός προωθεί τον ατομισμό και με τη διάδοση του αγοραίου σεξ μέσω του  Διαδικτύου και της τηλεόρασης. Η συντροφικότητα είναι "ξεπερασμένη".Ο τζίρος της πορνογραφίας είναι εντυπωσιακός. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, γυρίζονται περίπου 10.000 πορνογραφικές ταινίες ετησίως αποφέροντας 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Το πορνογραφικό στυλ προωθείται και από την τηλεόραση μέσω των διαφόρων σειρών και εκπομπών ριάλιτυ αλλά και από τη βιομηχανία μόδας. Το σεξ είναι για γρήγορη ανάλωση με στόχο το κέρδος αλλά και ως τρόπος επιβίωσης γι’αυτό σημειώνεται και σημαντική αύξηση στην πορνεία, στο τράφικινγκ γυναικών αλλά και στα ναρκωτικά. Μάλιστα, το εκπληκτικό του σύγχρονου καπιταλισμού είναι ότι η πορνεία και τα ναρκωτικά θεωρούνται πλέον τομείς που προσμετρώνται στο ΑΕΠ της χώρας, υποδηλώνοντας έτσι την αδυναμία του προσφοράς στην υγιή οικονομική ανάπτυξη αλλά και την έκταση της διαφθοράς που είναι τέτοια έτσι ώστε να έχει καταστεί "επάγγελμα"!

Ο άνθρωπος ενδιαφέρεται μόνο για τη βραχυπρόθεσμη επιβίωση, γίνεται επιφανειακός, ζει για την κατανάλωση, μόνος του. Αποφεύγει τις κοινωνικές επαφές, δεν τηλεφωνεί ούτε βρίσκεται με φίλους, ανταλλάσσει μηνύματα μέσω κινητών ή του Διαδικτύου όταν θέλει κάτι. Αναρτά φωτογραφίες και βίντεο που δείχνουν τον εατό μου στα κοινωνικά μέσα. Παντού επιδεικνύει τον διογκωμένο ναρκισσισμό του. Οι επαφές με τους άλλους περιορίζονται στη "χρησιμότητά" τους, το άτομο θέλει μόνο να παίρνει από τους άλλους - θαυμασμό, χρήματα, χάρες αλλά όχι να δίνει. Έξυπνος θεωρείται όποιος βγάζει πολλά χρήματα ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο τα βγάζει ενώ ο ηθικός και ο ενάρετος θεωρείται γραφικός και ίσως και λίγο βλάκας. Στόχος του εύκολου πλουτισμού δεν είναι η κάλυψη των βασικών αναγκών αλλά του «φαίνεσθαι» που επιτυγχάνεται μέσω του καταναλωτισμού. Ο καπιταλισμός είναι πλέον ο σύγχρονος απολυταρχισμός.  Όπως επεσήμανε η φιλόσοφος Χάννα Αρεντ «Ο απολυταρχισμός δεν τείνει να είναι απλά ένα δεσποτικό σύστημα που επιβάλλεται στα άτομα αλλά ένα σύστημα στο οποίο τα άτομα είναι περιττά».

Μπορεί όμως αυτό το οικονομικό σύστημα να αλλάξει; Είναι οι άνθρωποι πρόθυμοι να επανέλθουν στη συλλογικότητα και να αρνηθούν τον ατομισμό ή είναι πλέον αδύνατον; Θα φέρει ο σύγχρονος καπιταλισμός το τέλος της ιστορίας; Διαθέτει ακόμα ο άνθρωπος υπόλοιπο ευθύνης ώστε να τον αλλάξει ή θα αφεθεί να καταστεί περιττός;

Τα ερωτήματα είναι πολλά, οι παγκόσμιες αντιδράσεις όμως είναι και αυτές πολλές, έστω και εάν στη χώρα μας δεν ακούμε πολλά γι’αυτές, παραμένουν ωστόσο ένα ελπιδοφόρο μήνυμα.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

Μαστρογιάννη, Φ. 2017. Εθνη και ναρκισσισμός. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: <http://mastroyanni.blogspot.in/2017/04/blog-post_17.html>

Μαστρογιάννη, Φ. 2016. Πορνεία και ναρκωτικά. Η "σκιώδης" πλευρά της οικονομίας. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: <http://mastroyanni.blogspot.in/2016/02/blog-post_9.html>

Kempf, H. 2009. Pour sauver la planète, sortez du capitalisme. Éditions du Seuil.

Mauldin, J. 2017. The Median Household's Wealth Has Declined By 40% Since 2007. Διαθέσιμο στη διεύθυνση:

https://seekingalpha.com/article/4064231-median-households-wealth-declined-40-percent-since-2007?app=1&auth_param=adb11:1cfkms9:6da2ce15add49b6bd0e56ba6e0988d22&uprof=29